بازار یکی از عناصر بومی و نشان‌دهنده فرهنگ هر شهر است اما در شهر تاریخی کرمان اکثر حجره‌های این بنای بزرگ در اختیار افراد غیربومی قرارگرفته و هویت خود را از دست‌داده است
به گزارش نشانه نیوز، اینجا بزرگ‌ترین راسته‌بازار ایران است متشکل از ده‌ها راسته‌بازار مختلف که هرکدام حکایت از دوران خاص تاریخی در این شهر دارد، معماری بازار از سبک‌های متنوع و زیبا شکل گرفته است، به هر گوشه از بازار بنگری تعدادی گردشگر خارجی را می‌بینیم که به بخشی از این معماری خیره شده‌اند.
بناهایی که برای مردم کرمان و بازاریان این شهر عادی شده‌اند اما برای گردشگران این‌قدر ارزش‌دارند که با صرف هزینه بسیار برای دیدنش به کرمان آمده‌اند.بازار گنجعلیخان کرمان کلکسیونی از سبک‌های مختلف معماری است که گنجینه‌ای غنی برای کرمان محسوب می‌شود طبق آمار میراث فرهنگی بیشترین بازدید گردشگران داخلی و خارجی استان کرمان از این مجموعه تاریخی انجام می‌شود.
بسیاری از گردشگران در کنار بازدید از بناهای تاریخی به گفت و شنود با مردم و بازاریان می پردازند و سعی می کنند از فرهنگ و آداب و رسوم شهر مطلع شوند.
اما بازار کرمان در کنار هویت تاریخی هویت و محور تاریخ شفاهی کرمان نیز محسوب می‌شود، لهجه زیبای کرمان در سراچه‌های بازار می‌پیچد و نوع و شیوه زندگی اهالی کرمان در مقابل چشمان گردشگران قرار می‌گیرد.
اما این‌همه ماجرا نیست، متأسفانه این نماد فرهنگ و هویت شهر کرمان که روزگاری محور فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی شهر کرمان محسوب می‌شد اما این روزها حال رو روز خوشی ندارد.
گردشگرانی که به این بازار مراجعه می‌کنند به‌جای لهجه کرمانی این روزها بیشتر لهجه شهرستان‌های جنوبی کرمان، بیرجندی‌ها و سیستانی‌ها رو می‌شنوند
گردشگرانی که به این بازار مراجعه می‌کنند به‌جای لهجه کرمانی این روزها بیشتر لهجه شهرستان‌های جنوبی کرمان، بیرجندی‌ها و سیستانی‌ها رو می‌شنوند.
این همان چیزی است که محمد گلاب زاده، رئیس مرکز کرمانشناسی نیز نگران آن است.
وی در خصوص جایگاه بازار در فرهنگ کرمان می‌گوید: بازار درگذشته مهم‌ترین قطب اقتصادی و در کنار آن مرکز فرهنگی و اجتماعی شهر کرمان بوده و چهارسوق بازار کرمان مرکز شهر محسوب می‌شده است.
گلاب زاده افزود: بسیاری از مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه از بازار آغاز می‌شد زیرا این مکان مهم‌ترین مرکز جمعیتی کرمانی‌ها محسوب می‌شد و در گفت‌وشنودهای بین مردم و بازاریان روابط اجتماعی شکل می‌گرفته است به‌عنوان‌مثال میدان گنجعلیخان کرمان شاهد بسیاری از حوادث تاریخی است که در کرمان شکل می‌گرفته است اما هم‌اکنون این میدان کاربری قدیم خود را ازدست‌داده و کمتر برنامه فرهنگی در این میدان تاریخی انجام می‌شود.
وی به وجود ده‌ها کاروانسرا و حمام و مسجد در این بازار اشاره کرد و افزود: این مراکز عملاً مرکز اجتماع مردم و تبادلات فکری و فرهنگی بود ضمن اینکه همه کاروان‌هایی که به کرمان می‌آمدند در این کاروانسراها اقامت می‌کردند و تبادلات بین فرهنگی نیز در این مراکز انجام می‌شد.
این پژوهشگر تاریخ کرمان ادامه داد: درگذشته هدف از سرمایه‌گذاری در بازار تنها تجارت نبود بلکه تعاملات بسیاری در کنار آن صورت می‌گرفت و در حقیقت بازاریان در فکر اصالت دادن به تمام ارکان کسب‌وکارشان بودند.
وی گفت: درگذشته خرید و فروشی که در بازار انجام می‌شد کاملاً متفاوت از آنچه امروز شاهد هستیم بود، افرادی در بازار بودند که به آن‌ها بنکدار می‌گفتند و کالاها را به‌صورت کلی خریداری و به‌صورت جزئی در شهرستان‌ها و سایر بازارها می‌فروختند و موجب توسعه بنای بازار و توسعه خدمات به مردم نیز بودند مثلاً حاج‌آقا علی ضعیم الله بزرگ‌ترین خانه خشتی رفسنجان را ساخت و حتی مسجد چهل‌ستون را بنا کرد.
وی گفت: کرمان درگذشته به نام شهر شش دروازه شهرت داشت و تجار خارجی بعد از ورود از یکی از این دروازه‌ها به شهر کرمان به میدان گنجعلیخان می‌رفتند.
یکی از راسته بازارهای کرمان در دست افاغنه قرار دارد
اما هم‌اکنون پس از گذشت سال‌ها از آن روزها اکثر حجره‌های بازار کرمان در دستان بیرجندی‌ها و سیستانی‌ها قرارگرفته است حتی برخی از راسته‌بازارهای اصلی کرمان هم‌اکنون در اختیار اتباع خارجی قرار دارد و دیگر خبری از آن هویت اصلی در بازار نیست.
محمد قربانی یکی از بازاریان بیرجندی است که می‌گوید: تعداد بیرجندی‌های حاضر در بازار کرمان بسیار زیاد است دلیل آن‌هم وجود زمینه کار در کرمان است درواقع وقتی خود کرمانی‌ها اقبالی برای فعالیت در بازار ندارند جای کار برای سایرین باز می‌شود.
وی می‌گوید: کرایه هر حجره معمولی در بازار کرمان از یک و نیم میلیون‌تا سه میلیون است و این رقم در خصوص حجره‌های بزرگ‌تر رقمی بسیار بیشتر است اما درآمدی که می‌توان از هر حجره کسب کرد نیز در ماه حداکثر تا دو میلیون است به همین دلیل صاحبان کرمانی این حجره‌ها ترجیح می‌دهند همین درآمد را از کرایه دادن ملکشان کسب کنند و دیگر رنج تجارت در بازار کنونی را تحمل نکنند.
قربانی با اشاره به اینکه در بیرجند بازار بزرگ در این وسعت وجود ندارد و زمینه اشتغال نیست گفت: بسیاری از جوانان بیرجندی برای اشتغال چشم به فرصت‌های شغلی موجود در بازار کرمان دارند و خوشبختانه وضعیت کسب‌وکار نیز در این بازار کاملاً مهیا است.
سال‌های اخیر وضعیت کسب‌وکار در بازار به‌شدت نوسان دارد و بازاری‌های اصیل کرمان ترجیح می‌دهند سرمایه خود را در این وضعیت در معرض ریسک قرار ندهند و فقط کرایه را بگیرند و بروند
علی زاهدی دیگر بازاری کرمان که اصالتاً سیستانی است به مهر می‌گوید: در سال‌های اخیر وضعیت کسب‌وکار در بازار به‌شدت نوسان دارد و بازاری‌های اصیل کرمان ترجیح می‌دهند سرمایه خود را در این وضعیت در معرض ریسک قرار ندهند و فقط کرایه را بگیرند و بروند.
وی افزود: در بازار کرمان اکثر فروشنده‌ها اهل شهر کرمان نیستند مگر اینکه دارای کسب‌وکار سنتی مانند عطاری و یا فروش مصنوعات مسی و پسته و سایر کالاهای صنایع‌دستی باشد.
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان می‌گوید: بازار کرمان هم‌اکنون اصالت خود را ازدست‌داده است و دیگر معرف فرهنگ شهر کرمان نیست و اکثر کسب‌وکارهای بازار در دست افراد غیر کرمانی است.
مصطفی زریسفی در ادامه از فعالیت ۲۱۰ هزار نفر در بازار کرمان خبر می‌دهد در حقیقت این رقم بسیار بیشتر از پتانسیل بازار کرمان است و برخی از شغل‌ها به‌صورت دست‌فروشی و غیر اصیل است.
وی تصریح کرد: بیشترین تعداد افراد غیربومی در بازار کرمان بیرجندی‌ها هستند.
باید کرمانی‌ها را به بازار برگردانیم
رئیس مجمع امور صنفی استان کرمان با تائید فعالیت بازاریان غیربومی در بازار تاریخی کرمان اظهار داشت: این اقدام به‌مرور در سال‌ها گذشته روی‌داده و عده‌ای از بازاریان شهرهای دیگر، مشاغل بازار تاریخی کرمان و بخشی از راسته‌بازار شریعتی را در دست گرفته‌اند و البته این مسئله هیچ منع قانونی ندارد.
فتح‌الله مؤیدی ادامه داد: مسلماً وقتی کسبه بومی تمایلی به حضور در بازار نداشته باشند کم‌کم جای آن‌ها با فعالان دیگر گرفته می‌شود و باید در این خصوص فرهنگ‌سازی کرد.
وی تصریح کرد: در مواردی مغازه‌ها با قیمت مناسب از فروشندگان کرمانی خریداری‌شده است و درنهایت پس از طی روال قانونی و کسب مجوز اقدام به فعالیت تجاری کرده‌اند.
وی گفت: اتحاد و همراهی بازاریان غیربومی و وجود سرمایه در بین این قشر موجب موفقیت آن‌ها در بازار کرمان شده است.
وی ابراز امیدواری کرد که بافرهنگ سازی و سیاست‌گذاری‌های مطلوب بتوانیم بار دیگر اصالت ازدست‌رفته بازار را برگردانیم و افراد بومی را در فعالیت‌های صنفی بازار فعال کنیم.
این در حالی است که اگر سری به بازار کرمان بزنیم به‌سادگی می‌توان دریافت که بخش قابل‌توجهی از بازاری‌های این شهر بیرجندی، یزدی، مشهدی و سیستانی‌هایی هستند که حجره‌های بازار کرمان را خریداری و یا اجاره کرده‌اند.
این اقدام در کنار اینکه موجب شده نبض بازار از دست کرمانی‌ها خارج شود موجب تغییر هویت فرهنگی بازار نیز شده است.
